Νόσος Alzheimer

Η άνοια περιλαμβάνει ένα σύνολο συμπτωμάτων που αφορούν την μνήμη, την σκέψη, την επικοινωνία και την συμπεριφορά και επηρεάζουν την καθημερινότητα του ατόμου. Υπάρχουν πολλές παθήσεις που προκαλούν άνοια. Η νόσος/άνοια Alzheimer είναι η πιο συχνή πάθηση που προκαλεί άνοια καλύπτοντας περίπου τα 2/3 των περιπτώσεων.

Το πιο συχνό πρώτο σύμπτωμα είναι η απώλεια της πρόσφατης μνήμης. Μπορεί όμως να εμφανιστούν και άλλα συμπτώματα όπως η δυσκολία στην εύρεση λέξεων, δυσκολία στον προσανατολισμό σε χώρο και χρόνο, η έλλειψη σωστής κρίσης και λογικής σκέψης. Ο ασθενής μπορεί να ξεχάσει κάτι που μόλις διάβασε ή να χάνει συχνά πράγματα. Εμφανίζεται αδυναμία εστίασης και συγκέντρωσης και  ο πάσχων υποβάλλει επανειλημμένα τις ίδιες ερωτήσεις. Συχνά στην αρχή της νόσου υπάρχει αδυναμία ανάκλησης  προσωπικών στοιχείων όπως αριθμοί τηλεφώνου ή διευθύνσεις. Η  Ήπια Γνωσιακή Διαταραχή (ΗΓΔ) είναι ένα ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στην άνοια Alzheimer και στο φυσιολογικό γήρας. Δεν είναι απαραίτητο όλοι οι άνθρωποι με ΗΓΔ να καταλήξουν σε Alzheimer.

Η νόσος Alzheimer εξελίσσεται στα εξής στάδια: το προκλινικό, το αρχικό/ήπιο, το μεσαίο και το τελικό/σοβαρού βαθμού στάδιο. Το πρώτο αφορά την περίοδο στην οποία ο ασθενής δεν έχει συμπτώματα αλλά έχει αρχίσει η εμφάνιση τοξικής βλάβης στον εγκέφαλο. Στο ήπιο αρχίζουν να φαίνονται τα αρχικά συμπτώματα. Στην μεσαία φάση ο ασθενής απαιτεί επίβλεψη και φροντίδα γιατί τα συμπτώματα δυσχεραίνουν τις καθημερινές δραστηριότητες. Προς το τελικό στάδιο οι ασθενείς δεν επικοινωνούν και εξαρτώνται από τον φροντιστή. Στο τέλος ο πάσχων περιορίζεται στο κρεβάτι λόγω σοβαρών κινητικών προβλημάτων.

Η νόσος του Alzheimer εξελίσσεται σε διαφορετικά στάδια. Έτσι, τα σημεία και τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το στάδιο της νόσου.

Τα τυπικά πρώτα συμπτώματα της Alzheimer είναι:

• Το άτομο έχει προοδευτική μείωση της μνήμης
• Οι ασθενείς αντιμετωπίζουν πρόβλημα να παραμείνουν οργανωμένοι
• Είναι δύσκολο να κάνουν και να εκτελέσουν σχέδια
• Έλλειψη ενδιαφέροντος για το περιβάλλον: το άτομο αποφεύγει συνομιλίες ή την συμμετοχή σε δραστηριότητες
• Οι ασθενείς ξεχνούν ονόματα αλλά μπορεί να αναγνωρίζουν πρόσωπα.

Όσο η νόσος προχωρά εμφανίζονται και άλλα συμπτώματα:

• Μπορεί ο ασθενής να μπερδέψει τους ανθρώπους και τις σχέσεις, για παράδειγμα, μπορεί να συγχέει τη σύζυγό του με τη μητέρα του.
• Υπάρχει αλλαγή στην συμπεριφορά με ανησυχία, επιθετικότητα, ψευδαισθήσεις. Πολλές φορές υπάρχει έντονη διέγερση και έλλειψη συνεργασίας.
• Εμφανίζεται αναστροφή του ύπνου.  Ο ασθενής κοιμάται την ημέρα  και το βράδυ μένει άυπνος.
• Μπορεί επίσης οι πάσχοντες να παρουσιάσουν απώλεια ελέγχου του εντέρου και της ουροδόχου κύστης.
• Όσο προχωράει η νόσος το άτομο χρειάζεται βοήθεια για βασικές ανάγκες όπως το φαγητό, το μπάνιο, η μετακίνηση. Γίνεται τελικά απαραίτητη η παρουσία μόνιμου φροντιστή.
• Οι ασθενείς αναπτύσσουν συχνά δυσκαμψία και παραμορφώσεις στις αρθρώσεις. Στα τελικά στάδια ακινητοποιούνται και παραμένουν κλινήρεις.

Μια από τις γνωστότερες κλίμακες σταδιοποίησης της νόσου Alzheimer είναι η κλίμακα του Reisberg, η οποία χωρίζει την γνωστική έκπτωση σε 7 στάδια.

Υπάρχει όμως πολύ μεγάλη ετερογένεια στην εξέλιξη της άνοιας  με αποτέλεσμα να είναι πολύ δύσκολή η πρόβλεψη της πορείας της νόσου.

Στην καθημερινή πρακτική η σταδιοποίηση δεν έχει μεγάλη αξία γιατί τα όρια είναι ασαφή και η μετάβαση από το ένα στάδιο στο άλλο δεν γίνεται στον ίδιο χρόνο.

Στάδιο 1: Χωρίς διαταραχή

Όλοι ξεκινούν στο στάδιο 1 χωρίς συμπτώματα γνωστικής εξασθένησης. Η νοητική λειτουργία είναι φυσιολογική.

Στάδιο 2: Πολύ ήπια γνωσιακή διαταραχή

Το στάδιο 2 μπορεί να αφορά τυπικά προβλήματα μνήμης που σχετίζονται με την ηλικία που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι ηλικιωμένοι, όπως δυσκολία στην ανάκληση συγκεκριμένων ημερομηνιών ή η πιο αργή ανάκληση ονόματος ή λέξης. Επίσης αυτό το στάδιο θα μπορούσε να περιλαμβάνει μερικά από τα αρχικά σημάδια άνοιας που συχνά δεν είναι εμφανή. Μερικές από τα συμπτώματα που αντιστοιχούν στο στάδιο 2 περιλαμβάνουν:

Ξεχνάμε καθημερινές φράσεις ή ονόματα

Ξεχνάμε τη θέση σημαντικών αντικειμένων (λάθος τοποθέτηση γυαλιών ή κλειδιών αυτοκινήτου)

Στάδιο 3: Ήπια γνωσιακή διαταραχή

Το στάδιο 3 είναι αυτό στο οποίο τα συμπτώματα μπορεί να γίνουν πιο αισθητά στους φίλους και την οικογένεια. Αυτό το στάδιο δεν θα έχει σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή του αγαπημένου σας προσώπου αλλά τα σημάδια μπορεί να περιλαμβάνουν:

Προβλήματα με πολύπλοκες εργασίες και επίλυση προβλημάτων

Απώλεια μνήμης

Επανάληψη των ίδιων ερωτήσεων

Μειωμένη απόδοση εργασίας

Κακή συγκέντρωση και αποδιοργάνωση

Δυσκολία στην οδήγηση ή στον προσανατολισμό

Στάδιο 4: Μέτρια γνωσιακή διαταραχή-Ήπια άνοια

Τα συμπτώματα της γνωσιακής έκπτωσης είναι εμφανή και συνήθως είναι το στάδιο όπου αναζητείται ιατρική βοήθεια. Τα σημάδια σε αυτό το στάδιο περιλαμβάνουν:

Κοινωνική απόσυρση

Κατήφεια, κατάθλιψη

Πρόβλημα με τις συνήθεις εργασίες όπως μετακινήσεις, διαχείριση οικονομικών

Άρνηση

Στάδιο 5: Σχετικά σοβαρή γνωσιακή διαταραχή-Μέτρια άνοια

Το στάδιο 5 είναι όταν το αγαπημένο σας πρόσωπο είναι πιθανό να χρειαστεί επίβλεψη σε συνήθεις εργασίες, όπως το ντύσιμο ή το μπάνιο. Μπορεί να χρειάζεται μόνιμος φροντιστής στο σπίτι. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Σύγχυση για τον χρόνο ή τον τόπο.

Απώλεια μνήμης για προσωπικά στοιχεία και τρέχοντα γεγονότα

Μειωμένη πνευματική οξύτητα και ικανότητα επίλυσης προβλημάτων

Στάδιο 6: Σοβαρή γνωστική έκπτωση-Σοβαρή άνοια

Στο στάδιο 6 θα βρείτε τον αγαπημένο σας να ζητά βοήθεια για δραστηριότητες καθημερινής ζωής όπως μπάνιο, τουαλέτα ή φαγητό. Αυτό το στάδιο μπορεί να περιλαμβάνει:

Δυσκολία στον ύπνο

Αλλαγές στην προσωπικότητα

Επαναλαμβανόμενη ή εμμονική συμπεριφορά

Παρανοικές ιδέες ή αυταπάτες

Ανησυχία, διέγερση

Δυσκολία στην αναγνώριση αγαπημένων προσώπων

Στάδιο 7: Πολύ σοβαρή γνωστική έκπτωση-Άνοια τελικού σταδίου

Ο αγαπημένος σας δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του, μπορεί να παρουσιάσει σοβαρή κινητική και επικοινωνιακή δυσλειτουργία και να χάσει την ικανότητα να μιλά ή να περπατά.

Η ακριβής αιτία δεν έχει βρεθεί. Πιθανότατα είναι ένας συνδυασμός αλλοιώσεων στον εγκέφαλο που σχετίζονται με την ηλικία μαζί με γενετικούς, περιβαλλοντικούς  και σχετιζόμενους με τον τρόπο ζωής παράγοντες. Σε κάθε άνθρωπο ο κάθε παράγοντας επιδρά διαφορετικά. Οι αλλοιώσεις στον εγκέφαλο οφείλονται σε εναπόθεση παθολογικών πρωτεϊνών που οδηγούν στην καταστροφή των εγκεφαλικών κυττάρων.

Η βλάβη συνήθως ξεκινά στην περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει τη μνήμη αλλά η διαδικασία ξεκινά χρόνια πριν από τα πρώτα συμπτώματα. Η απώλεια των νευρώνων εξαπλώνεται με ένα  προβλέψιμο μοτίβο σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Μέχρι το τελευταίο στάδιο της νόσου ο εγκέφαλος έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Οι ερευνητές που προσπαθούν να κατανοήσουν την αιτία της νόσου Αλτσχάιμερ επικεντρώνονται στο ρόλο δύο πρωτεϊνών:

Αμυλοειδικές πλάκες. Το β-αμυλοειδές 42 είναι ένα κομμάτι μιας μεγαλύτερης πρωτεΐνης. Όταν αυτά τα θραύσματα συγκεντρώνονται μαζί φαίνεται ότι έχουν τοξική επίδραση στους νευρώνες και διαταράσσουν την επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων. Αυτά τα κομμάτια πρωτείνης σχηματίζουν μεγαλύτερες αποθέσεις που ονομάζονται αμυλοειδικές  πλάκες οι οποίες περιλαμβάνουν επίσης άλλα κυτταρικά υπολείμματα. Οι πλάκες συσσωρεύονται εκτός των κυττάρων και οδηγούν σε νευροεκφύλιση.

Νευροινιδιακά τολύπια. Οι πρωτεΐνες Tau παίζουν ρόλο στο εσωτερικό σύστημα υποστήριξης και τροφής ενός νευρώνα για τη μεταφορά θρεπτικών ουσιών και άλλων βασικών υλικών. Στη νόσο Αλτσχάιμερ, οι πρωτεΐνες tau αλλάζουν σχήμα και οργανώνονται σε δομές που ονομάζονται νευροϊνιδιακά τολύπια (κουβάρια). Τα τολύπια βρίσκονται μέσα στα κύτταρα. Διαταράσσουν το σύστημα μεταφοράς και δρουν τοξικά.